Hans Christian Ørsted

Hans Christian Ørsted
	; Hans Christian Ørsted; (dagerotyp sprzed 1851)
Państwo działania	Dania
Data i miejsce urodzenia	14 sierpnia 1777 ; Rudkøbing
Data i miejsce śmierci	9 marca 1851 ; Kopenhaga
	doktor nauk przyrodniczych
	Specjalność: fizyka, chemia
Alma Mater	Uniwersytet Kopenhaski
Doktorat	1799 – filozofia natury ; Uniwersytet Kopenhaski
Uczelnia/Instytut/Instytucja	Uniwersytet Kopenhaski
	Odznaczenia
	(1820)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hans Christian Ørsted (ur. 14 sierpnia 1777 w Rudkøbing^[1], zm. 9 marca 1851 w Kopenhadze^[2]) – duński fizyk doświadczalny oraz chemik, profesor Uniwersytetu w Kopenhadze i tamtejszej politechniki (DTU)^[3]. Laureat Medalu Copleya (1820) oraz Pour le Mérite za Naukę i Sztukę (1842)^[4]

Ørsted jest najbardziej znany z odkrycia zjawiska elektromagnetyzmu^[5]. W prostym eksperymencie pokazał, że igła kompasu odchyla się pod wpływem prądu w przewodzie^[6].

Życiorys

Ørsted urodził się jako syn farmaceuty Sørena Christiana Ørsteda^[7]. W 1793 zdawał egzamin wstępny na Uniwersytecie Kopenhaskim^[8]. Został przyjęty, studiował nauki przyrodnicze i farmację^[7]. W 1799 roku uzyskał tytuł doktora^[8]. Praca doktorska O architektonice natury metafizycznej była poświęcona filozofii natury Kanta^[9].

Obserwacje i odkrycia

W 1820 roku Ørsted obserwował podczas wykładu, jak igła kompasu odchyla się pod wpływem prądu w przewodzie i tym samym odkrył zjawisko oddziaływania elektromagnetycznego^[6]. W tym samym roku skonstruował piezometr^[10]. Na jego cześć jednostkę natężenia pola magnetycznego w układzie CGS nazwano ersted^[11].

Przeprowadził wiele badań nad właściwościami cieczy i gazów, w których najbardziej interesował się ich ściśliwością^[7].

W 1825 roku wyodrębnił pierwiastek glin^[5].

Zobacz też

Medal Oersteda

Przypisy

↑ Hans Christian Oersted - Biography, Facts and Pictures [online] [dostęp 2020-03-24] (ang.).
↑ Hans Christian Oersted [online], Brasil Escola [dostęp 2020-03-24] (port. braz.).
↑ Ørsted Hans Christian, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12] .
↑ Hans Christian Oersted na liście odznaczonych
↑ ^a ^b GrażynaG. Francuz-Ornat GrażynaG., TeresaT. Kulawik TeresaT., MariaM. Nowotny-Różańska MariaM., Spotkania z fizyką 8 – podręcznik do fizyki dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Warszawa: Nowa Era, 2018, ISBN 978-83-267-3304-8, OCLC 1050853676 [dostęp 2020-03-24] .
↑ ^a ^b Wróblewski i Zakrzewski 1984 ↓, s. 65.
↑ ^a ^b ^c AleksanderA. Gąsiorski AleksanderA., Epokowe odkrycie związku między elektrycznością i magnetyzmem dokonane przez duńskiego naukowca Hansa Christiana Ørsteda początkiem elektromagnetyzmu [online], wrzesień 2018 .
↑ ^a ^b Robert M.R.M. Brain Robert M.R.M., Robert S.R.S. Cohen Robert S.R.S., OleO. Knudsen OleO., Hans Christian Ørsted and the Romantic Legacy in Science: Ideas, Disciplines, Practices, Springer, 2016, ISBN 94-024-0450-3, OCLC 1005103137 .
↑ Today in Masonic History - Hans Christian Ørsted Passes Away [online], www.masonrytoday.com [dostęp 2020-03-24] (ang.).
↑ Oersted [online], dydaktyka.fizyka.umk.pl [dostęp 2020-03-24] .
↑ ersted, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-24] .

Bibliografia

Andrzej Kajetan Wróblewski, Janusz Andrzej Zakrzewski: Wstęp do fizyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. ISBN 83-01-01359-1.

Linki zewnętrzne

Hans Christian Oersted (famousscientists.org) (ang.)
Ørsted, Hans Christian (1777–1851) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].

[1] Hans Christian Oersted - Biography, Facts and Pictures [online] [dostęp 2020-03-24] (ang.).

[2] Hans Christian Oersted [online], Brasil Escola [dostęp 2020-03-24] (port. braz.).

[epwn-3] Ørsted Hans Christian, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12] .

[4] Hans Christian Oersted na liście odznaczonych

[:0-5] GrażynaG. Francuz-Ornat GrażynaG., TeresaT. Kulawik TeresaT., MariaM. Nowotny-Różańska MariaM., Spotkania z fizyką 8 – podręcznik do fizyki dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Warszawa: Nowa Era, 2018, ISBN 978-83-267-3304-8, OCLC 1050853676 [dostęp 2020-03-24] .

[CITEREFWróblewskiZakrzewski198465-6] Wróblewski i Zakrzewski 1984 ↓, s. 65.

[:1-7] AleksanderA. Gąsiorski AleksanderA., Epokowe odkrycie związku między elektrycznością i magnetyzmem dokonane przez duńskiego naukowca Hansa Christiana Ørsteda początkiem elektromagnetyzmu [online], wrzesień 2018 .

[:2-8] Robert M.R.M. Brain Robert M.R.M., Robert S.R.S. Cohen Robert S.R.S., OleO. Knudsen OleO., Hans Christian Ørsted and the Romantic Legacy in Science: Ideas, Disciplines, Practices, Springer, 2016, ISBN 94-024-0450-3, OCLC 1005103137 .

[9] Today in Masonic History - Hans Christian Ørsted Passes Away [online], www.masonrytoday.com [dostęp 2020-03-24] (ang.).

[10] Oersted [online], dydaktyka.fizyka.umk.pl [dostęp 2020-03-24] .

[11] ersted, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-24] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

jednostki mechaniczne	Galileusz (gal: Gal) Jean Louis Marie Poiseuille (puaz: P) George Gabriel Stokes (stokes: St)
jednostki elektromagnetyczne	Jean-Baptiste Biot (biot: Bi) Benjamin Franklin (franklin: Fr) Carl Friedrich Gauss (gaus: G, Gs) James Clerk Maxwell (makswel: Mx) Hans Christian Ørsted (ersted: Oe)