Amfibi

Amfibi otabâ amfibia èartè'è mènangka kèbân sè aghâdhuwi tolang buḍi (vèrtèbrata) sè sè sabâgiyân bânnya' oḍi' è habitat semi-aquatik (antara ḍhârât sareng aèng), tapè bisa jhughân ètemmo è bânnya' macem habitat, kalabân sabâgiyân bânnya' oḍi' è èkosistem aèng tabâr, tana bâcca, otabâ ḍhârâtan (akadhi alas riparisn, habitat tèrèstrial sè ngalè, bân habitat arbireal otabâ è bhungka). Amfibi panèka kèbân vèrtèbtata sè ḍârâna cellep. Ta' akadhi kèbân sè ḍârâna panas sè ngator hawa bhâdhânna kalabân internal, amfibi ngator hawa bhâdhânna ḍâri lowar bhâdhânna. ^[1] Amfibi ta' aghâdhuwi membran amnion, bân aghâdhuwi empa' angghuta bhâdhân, sè tamaso' ḍâlem kellas Amphibia.^[2] Saccara umum, amfibi aropa'aghi kalompo' paraphyletic sè tamaso' sadhâjâ tètrapoda (kèbân kalabân empa' angghuta bhâdhân) kajhâbhâ amniota, panèka tètrapoda sè aghâdhuwi membran amnion, akadhi rèptil moḍèren, mano', bân mamalia.^[3]

Amfibi aropa'aghi tong-sèttongnga vèrtèbrata sè ajhâlanè mètamorfosis lengkap. Siklus oḍi'na amfibi biyasana èmolaè mènangka larva akuatik sè aghâdhuwi insang, sè èkennal kalabân sebbhutan ḍhâbâ'. Tapè, sajumbla spèsiès amfibi ampon ngembângngaghi aḍaptasi lalakon ka'angghuy alèbâtè tahap larva panèka. Ana' amfibi umumna ajhâlanè mètamorfosis ḍâri bentu' larva akuatik sè aghâdhuwi insang dhâddhi bentu' ghântas sè anyabâ kalabân paru-paru, kolè', bân insang. Amfibi jhughân aghuna'aghi kolè'na mènangka pernapasan sèkundèr, bân sajumbla salamander kènè' sareng kata' ḍhârât bân ta' aghâdhuwi paru-paru bân aghântong ḍâ' kolè'na ka'angghuy anyabâ.

Maskè tampa' mèbis kalabân rèptil akadhi palapèng, amfibi bhidhâ ḍâri rèptil bân amniota laènna sabâb parlo aksès ka bhâdhân aèng ka'angghuy berkembang biak. Kalabân kabhutowan rèproduksi sè komolèks bân kolè' sè ghâmpang ètembus sareng aèng, amfibi segghut èangghep mènangka indikator èkologis akadhi kabâḍâ'ân habitat. Ḍâlem polowan taon akhèr, bânnya' spèsiès amfibi ngalamè panoronan jumbla sè drastis è sadhâhâ dhunnya.^[4]^[5]

Adaptasi

Rèspirasi

Kèbân amfibi bânnya' oḍi' è seddhi'na aèng tabâr è mosèm anga'. Bâḍâ jhughân sajumbla spèsiès sè oḍi' è alas, gurun bân akritik. Amfivi ghântas aghuna'aghi paru-paru bân jhughân nyergu' oksigèn lèbât kolè'na sè bâcca. ^[6]

Pertahanan

Amfibi biyasa notopè bhâdhânna kalabân ngètek è antara ḍâun otabâ samacemma sè kalabân sapanèka aman ḍâri mano' bân rèptil. Bârna kolè'na sè dhâddhi pertahanan utamana.^[1]

Kamampuwan laènna panèka bânnya' amfibi laèn sè aghâdhuwi kolè' sè nyengnga' sè bahaya bâgi sè mangsa. Panèka jhughân pertahanan sè pentèng ka'angghuy alabân kèbân sè mangka.^[1] Kolè' jhughân èghuna'aghi ka'angghuy paènga' kalabân najjhuwaghi aobâ bârnana kolè' sè èalami amfibi kasebbhut. Kolè'na amfibi alos, tèpès, abulu, apori.

Panèngalan

Kèbân amfibi aghâdhuwi panèngalan bârna bân sanget tajhem. Èpon jhughân aghâdhuwi èdhep, kalènjher bân saloran sè ajâg matana tep-tep bâcca. Panèka bentu' adaptasi ka'angghuy oḍi' è ḍhârât sabâb amfibi panèka vèrtèbrata lu-ghâllu sè aghâdhuwi kaistimèwa'an panèka.

Perkembangbiakan

Perkembangbiakan amfibi kalabân atellor otabâ alahèrraghi, aghântong ḍâ' spèsièssa, nangèng sabâgiyân bânnya' amfibi berkembang biak kalabân atellor. Tellor biyasana èsabâ' è ḍâlem aèng otabâ kennengngan lembab bân èbuwâè kalabân eksternal. ^[1] Sajumbla amfibi nyabâ' tellorra è lowar aèng (ḍâun palem). Tellor kasebbhut terror tombu dhâddhi ghântas kalabân alèbâtè tahap dhâbâ'. Amfibi laèn tombu kalabân cara sè bhidhâ. Amfibi alèbâtè prosès sè èsebbhut neoteny, bân ampon ghântas saccara sèksuwal bâkto ghi' bhuru dhâddhi dhâbâ' bân alajutaghi oḍi'na kalabân insang.

Sombher

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Musthofa, Iman; Ali, Raafi Nur; Pamungkas, Kuncoro Tri (2021). Panduan Lapangan Herpetofauna (Amfibi & Reptil) di Kawasan Ekowisata Desa Jatimulyo. Yugyakarta: Masa Kini. pp. 4–6. ISBN 978-623-96813-1-9.{{cite book}}: CS1 maint: url-status (link)
↑ Photography, Nature Connexion. Aksès (2025–04–13).
↑ (Ènggris)Class Amphibia. Coke Smith Wildlife. Aksèd (2025–04–13).
↑ Beebee, Trevor J. C.; Griffiths, Richard A. (2005-10-01). "The amphibian decline crisis: A watershed for conservation biology?". Biological Conservation. 125 (3): 271–285. doi:10.1016/j.biocon.2005.04.009. ISSN 0006-3207.
↑ "Amphibia Gray, 1825". www.gbif.org (in Inggris). Retrieved 13 April 2025.
↑ Duellman, William E. & Linda Trueb 1994. Biology of amphibians. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-4780-6

Pranala Lowar

[:1-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Musthofa, Iman; Ali, Raafi Nur; Pamungkas, Kuncoro Tri (2021). Panduan Lapangan Herpetofauna (Amfibi & Reptil) di Kawasan Ekowisata Desa Jatimulyo. Yugyakarta: Masa Kini. pp. 4–6. ISBN 978-623-96813-1-9.{{cite book}}: CS1 maint: url-status (link)

[2] Photography, Nature Connexion. Aksès (2025–04–13).

[3] (Ènggris)Class Amphibia. Coke Smith Wildlife. Aksèd (2025–04–13).

[4] Beebee, Trevor J. C.; Griffiths, Richard A. (2005-10-01). "The amphibian decline crisis: A watershed for conservation biology?". Biological Conservation. 125 (3): 271–285. doi:10.1016/j.biocon.2005.04.009. ISSN 0006-3207.

[5] "Amphibia Gray, 1825". www.gbif.org (in Inggris). Retrieved 13 April 2025.

[duel-6] Duellman, William E. & Linda Trueb 1994. Biology of amphibians. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-4780-6

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]