Ir al contenido

Guerra d'as Trenta Anyadas

De Biquipedia
Guerra d'as Trenta Anyadas
[[]]

Mapa d'Europa en 1648 dimpués d'a Paz de Westfalia. A zona grisa representa a los chicoz estaus alemans incluyius en o Sacro Imperio Romano Chermanico.
Información cheneral
Calendata: 1618 - 1648
Puesto: Europa (principalment en l'actual Alemanya)
Resultau: Paz de Westfalia
En conflicto
Suecia
Bohemia
Reino de Dinamarca y Noruega
Provincias Unidas
Francia
Escocia
Anglaterra
Saxonia
Palatinato
Transilvania
Sacro Imperio Romano Chermanico
Liga Catolica Alemana
Austria
Bavera
Imperio Espanyol
Baixas
alto u baixo 495.000 alto u baixo 450.000
Guerra d'as Trenta Anyadas
PilsenLomniceSablatWisternitzHumennéMontanya BlancaNeu TitscheinMingolsheimWimpfenHöchstFleurusHeidelbergMannheimFrankenthalStadtlohnBredaCádizPuent de DessauLutterStralsundWolgastTractau de StettinFrankfurt de l'OderMagdeburgWerbenPrimera batalla de BreitenfeldRainAlte VesteLützenSaint MartinOldendorfPrimera batalla de NördlingenLes AvinsLeuvenWittstockRheinfeldenKalloFontarribiaBreisachChemnitzThionvilleSalsesDunasAire-sur-la-LysProvidenciaLa MarféeHonnecourtSegunda batalla de BreitenfeldRocroiTuttlingenFreiburgJüterbogJankauHulstHerbsthausenSegunda batalla de NördlingenZusmarshausenLensPraga

A Guerra d'as Trenta Anyadas estió una guerra civil d'Alemanya que se convertió en un conflicto armau entre diferents potencias europeas y que se desembolicó entre los anyos 1618 y 1648.

Antecedents

[editar | modificar o codigo]

En 1555 s'establió lo principio cuius regio, eius religio, que obligó a los alemans a prener a relichión d'os suyos respectivos principes. Esto suposa que lo luteranismo no existiba so que en estaus con un principe luterano y no en os atros a on abanzaba la Contrarreforma. Este sistema presentaba dos errors:

  • L'auche d'o calvinismo, no previsto por os Habsburgo y que defiendeba l'elector palatín.
  • O estatuto d'os principaus eclesiasticos, a on os luteranos yeran mayoría, y a on se plegó a la convención de que estasen dirichius por prelaus catolicos, pero que cuan os escanyos quedasen vacants os protestants nombrarann administradors esleyius por éls.

A fins d'o sieglo XVI a mayoría d'as tierras eclesiasticas d'o norte d'Alemanya se secularizoron de facto creyando un contencioso con as autoridaz imperials.

Os nobles no catolicos de Bohemia yeran hostils a l'autoritarismo d'os Habsburgo y importunoron a los delegaus reyals en a clamada "defenestración de Praga" de 1618. Proclamoron en 1619 o destronamiento de Ferrando d'Habsburgo, que dimpués se convertió en l'emperador Ferrando II d'o Sacro Imperio Romano Chermanico, y nombroron rei de Bohemia a l'elector palatino Frederico V d'o Palatinato, que yera de relichión calvinista.

Desembolique

[editar | modificar o codigo]

En 1620 Ferrando esclafó a los insurchents con aduya espanyola en o Mont Blanco, amán de Praga, y Frederico fuyió. Li confiscoron os suyos biens y la dignidat electoral se trasfirió a lo duque de Bavera.

As tropas imperials encorrioron a los partidarios de Frederico dica lo norte d'Alemanya, on derrotoronn a lo rei de Dinamarca, que yera luterano. En 1629 Ferrando II promulgó l'edicto de restitución anulando las secularizacions realizadas de facto dende 1555.

Intervención de Suecia

[editar | modificar o codigo]

Manimenos os exitos de l'Imperio alarmoron a Gustavo Adolfo, rei de Suecia, qui tamién yera luterano, y en consecuencia intervenió en Alemanya. Aliau de Brandemburgo y Saxonia, y con subsidios franceses refusó a las tropas imperials y morió en combate en 1632. Dimpués d'a derrota sueca l'emperador y Saxonia firmoron en 1635 a Paz de Praga.

Intervención de Francia

[editar | modificar o codigo]

Cuan en Alemanya iba a encomenzar una reconciliación nacional, Richelieu decidió empentar que la guerra continase en Alemanya pa aturar a los Habsburgo. As tropas francesas ocuporon Alsacia y los suecos tornoron a intervenir. L'emperador Ferrando III se negó a acceptar negociar con os invasors.

Os tractaus de Westfalia

[editar | modificar o codigo]

Os tractaus de Westfalia rematoron en Münster y Osnabrück y confirmoron as situacions de feito:

O calvinismo se convertió en a tercera confesión legal de l'Imperio. A situación confesional d'a población se consideró ya de pa cutio, y 1624 se prenió como anyo de referencia, de traza que un sobirán podeba cambiar de relichión personal pero sin cambiar a relichión oficial de cada estau. Por eixemplo, a fins d'o sieglo XVII os electors de Saxonia se facioron catolicos cuan habioron d'estar reis de Polonia tamién, pero la población de Saxonia continó estando luterana.

Os estaus alemans prenioron de iure o dreito de guerra y d'alianza con estaus foranos, siempre que no fesen guerra contra l'Imperio.

L'Imperio sigue existindo como marco nacional de referencia pa los alemans, pero sin papel politico real.

Bibliografía

[editar | modificar o codigo]