Guerra d'as Trenta Anyadas
A Guerra d'as Trenta Anyadas estió una guerra civil d'Alemanya que se convertió en un conflicto armau entre diferents potencias europeas y que se desembolicó entre los anyos 1618 y 1648.
Antecedents
[editar | modificar o codigo]En 1555 s'establió lo principio cuius regio, eius religio, que obligó a los alemans a prener a relichión d'os suyos respectivos principes. Esto suposa que lo luteranismo no existiba so que en estaus con un principe luterano y no en os atros a on abanzaba la Contrarreforma. Este sistema presentaba dos errors:
- L'auche d'o calvinismo, no previsto por os Habsburgo y que defiendeba l'elector palatín.
- O estatuto d'os principaus eclesiasticos, a on os luteranos yeran mayoría, y a on se plegó a la convención de que estasen dirichius por prelaus catolicos, pero que cuan os escanyos quedasen vacants os protestants nombrarann administradors esleyius por éls.
A fins d'o sieglo XVI a mayoría d'as tierras eclesiasticas d'o norte d'Alemanya se secularizoron de facto creyando un contencioso con as autoridaz imperials.
Encomienzo
[editar | modificar o codigo]Os nobles no catolicos de Bohemia yeran hostils a l'autoritarismo d'os Habsburgo y importunoron a los delegaus reyals en a clamada "defenestración de Praga" de 1618. Proclamoron en 1619 o destronamiento de Ferrando d'Habsburgo, que dimpués se convertió en l'emperador Ferrando II d'o Sacro Imperio Romano Chermanico, y nombroron rei de Bohemia a l'elector palatino Frederico V d'o Palatinato, que yera de relichión calvinista.
Desembolique
[editar | modificar o codigo]En 1620 Ferrando esclafó a los insurchents con aduya espanyola en o Mont Blanco, amán de Praga, y Frederico fuyió. Li confiscoron os suyos biens y la dignidat electoral se trasfirió a lo duque de Bavera.
As tropas imperials encorrioron a los partidarios de Frederico dica lo norte d'Alemanya, on derrotoronn a lo rei de Dinamarca, que yera luterano. En 1629 Ferrando II promulgó l'edicto de restitución anulando las secularizacions realizadas de facto dende 1555.
Intervención de Suecia
[editar | modificar o codigo]Manimenos os exitos de l'Imperio alarmoron a Gustavo Adolfo, rei de Suecia, qui tamién yera luterano, y en consecuencia intervenió en Alemanya. Aliau de Brandemburgo y Saxonia, y con subsidios franceses refusó a las tropas imperials y morió en combate en 1632. Dimpués d'a derrota sueca l'emperador y Saxonia firmoron en 1635 a Paz de Praga.
Intervención de Francia
[editar | modificar o codigo]Cuan en Alemanya iba a encomenzar una reconciliación nacional, Richelieu decidió empentar que la guerra continase en Alemanya pa aturar a los Habsburgo. As tropas francesas ocuporon Alsacia y los suecos tornoron a intervenir. L'emperador Ferrando III se negó a acceptar negociar con os invasors.
Os tractaus de Westfalia
[editar | modificar o codigo]Os tractaus de Westfalia rematoron en Münster y Osnabrück y confirmoron as situacions de feito:
- A independencia d'a Confederación Helvetica y d'as Provincias Unidas, que legalment ya deixoron de fer part d'o Sacro Imperio Romano Chermanico.
- A cesión a Francia de tres bispaus: Metz, Toul y Verdún, amás d'una part d'Alsacia y dreitos sobre lo resto d'a rechión.
- Suecia consiguió Pomerania oriental y los antigos bispaus de Minden y Halberstadt, amás d'una posibilidat d'ocupar l'antigo bispau de Magdeburgo (anexionau en 1680).
- Mecklenburgo obtenió los anterios bispaus de Ratzemburgo y Schwerin.
- Saxonia conservó Lusacia, cedida por Ferrando II d'Austria en 1535.
- O Ducau de Bavera conservó l'Alto Palatinato y la dignidat electoral, encara que se restableixió lo Palatinato electoral, dende l'inte bi heba ueito electors en cuenta de siet.
O calvinismo se convertió en a tercera confesión legal de l'Imperio. A situación confesional d'a población se consideró ya de pa cutio, y 1624 se prenió como anyo de referencia, de traza que un sobirán podeba cambiar de relichión personal pero sin cambiar a relichión oficial de cada estau. Por eixemplo, a fins d'o sieglo XVII os electors de Saxonia se facioron catolicos cuan habioron d'estar reis de Polonia tamién, pero la población de Saxonia continó estando luterana.
Os estaus alemans prenioron de iure o dreito de guerra y d'alianza con estaus foranos, siempre que no fesen guerra contra l'Imperio.
L'Imperio sigue existindo como marco nacional de referencia pa los alemans, pero sin papel politico real.
Bibliografía
[editar | modificar o codigo]- Jean Sellier: Atlas de los pueblos de Europa Occidental. Editorial Paidós.