Friedrich Wilhelm Nietzsche d afelsaf almani, yellan daɣen d amedyaz, d afilulug. Ilul ass n 15 tuber 1844 di Röcken, yemmut di Prusya ass n 25 ɣuct 1900 (tamurt n Lalman).
Yettneḥsab seg ifelsafen imeqqranen i qqaren medden s tudget ar assa d wussan ; imahilen-is bnan s umata ɣef usenqed n yidles n Utaram atrar d wayen akk i yejmel d azalen n lmeɛna i d-yekkan seg ufesser n wesɣan amasiḥi, i yettnadi netta ad ibeddel s wiyaḍ i d-yewwi d imaynuten, am akken i d-iwet deg tanga d wassɣ-is d umdan. Si tama nniḍen yura daɣen ɣef trumanṣit talmanit, acku yella yelha-d d tesnilest d wayen akk yerzan tutlayin d warraten iqburen.
Tameddurt-is:
Friedrich Nietzsche ilul deg 1844 di Röcken, Lalman. Yella d amaru, d afelsafi, d amesnilsi. Yemmut deg 1900. Tameddurt-is tella yeččur d lecɣal d wuguren, aṭas n wayen yuran ur d-iban ara armi d seld tamettant-is.
Tiktiwin tigejdanin:
Aεeddi ɣef Wemdan (Übermensch): Yenna-d belli amdan ilaq ad yaεeddi ɣef yiman-is, ad yaf azref amaynut, ad yerr iman-is d aɣbalu n wazalen. Ur ilaq ara ad neṭṭef deg wazalen n ddin neɣ n tmetti kan.
Tugdut n Rebbi: Yenna-d "Rebbi yemmut" - mačči s lmeεna aḥeqqi, maca yebɣa ad d-yini belli tiktiwin n ddin ur sεint ara tadusi am zik, amdan yuɣal yezmer ad yaf azalen-is s yiman-is.
Tawada iεawden (Eternal Return): Yenna-d belli ilaq ad nḥemmel tudert akken tella, alamma nezmer ad nqbel belli ad d-tuɣal akken tella yal tikelt. Wagi d udem n leqbala n tudert s lekmal-is.
Tazmert n lebɣi (Will to Power): Yenna-d belli tazmert tagejdant deg tudert d lebɣi n tneflit d ussemɣer n tezmert. Mačči kan tazmert taḥeqqanit, maca daɣen tazmert n tiktiwin d tmusniwin.
Azalen d tin yelhan d tin n diri: Yewwi-d tikti tamaynut ɣef wazalen, yenna-d belli ilaq ad nsewti azalen imaynuten, ad nεeddi ɣef tbadut taqburt n wayen yelhan d wayen n diri.
Tafelsafit n Nietzsche tesεa assaɣ meqqren ɣef tedmi tatrart, ama deg tafelsuft, tasekla, neɣ tussniwin n tmetti. Aṭas n yimusnawen d yimeskaren wwin-d seg tiktiwin-is, ɣas akken tikwal gin-as afham ur nelli ara d amseddag.
Teɣzi n wayen yuran d tmusni-ines tafalkayt tessaweḍ-it ad yernu aṭas i twennaḍt n tfelsuft. Yuɣal d yiwen seg wid yeṭṭfen amḍiq meqqren deg umezruy n tedmi tafelsafit.