Saturnus

Saturnus èngghi panèka planèt kapèn ennem ḍâri Mata'arè bân planèt palèng rajâ kapèng ḍuwâ' è Tata Surya salastarèna Jupiter. Saturnus jhughân aropa'aghi sèttong raksasa gas sè aghâdhuwi selaka rata-rata sakètar 9 kalè radius rata-rata Bhumè.^[1] Massa jenis rata-rata Saturnus pèra' 1/8 massa jenis rata-rata Bhumè, tapè kalabân volumèebbi rajâ ḍâri Bhumè, massa Saturnus ècatet 95 kalè massa Bhumè. Saturnus ènyamaè mènorot ḍèwa kapojhuran bân agribhudhâjâ ḍâlem mitologi Yunani; simbol astronomina (♄) alambhângaghi sabit sè èghuna'aghi sareng ḍèwa kasebbhut.

Lapèsan palèng ḍâlemma Saturnus kamungkènan aèssè bessè, nèkel, bân to-bâto (senyawa silikon bân oksigèn). Palèng ḍâlemma Saturnus èlèng-lèngè sareng lapèsan tengnga sè aèssè hidrogèn caèr bân hèlium caèr, bân lapèsan lowar sè aèssè gas. Saturnus aghâdhuwi bârna konèng pocet ksrana kristal-kristal amonia sè aghâbhuk atmosfèr bâgiyân attassa. Aros listrik sè bâḍâ è ḍâlem lapèsan hidrogèn mètalikka èra-kèra sè ngasèllaghi mèdan magnèt Saturnus, sè èkaonèngè lebbi lemmèr ḍâri mèdan magnèt Bhumè, nangèng aghâdhuwi momen magnètik 580 kalè lebbi rajâ ḍâri Bhumè karana okoran Saturnus sè lebbi rajâ. Kakowatan mèdan magnèt Saturnus pèra' sakètar 1/20 ḍâri kakowatan mèdan magnèt Jupiter. Maskè ropana atmosfèr bâgiyân lowarra nampa' biyasa, bâḍâ katampa'an aomor lanjhâng sè ngeppollè lapèsan atmosfèr panèka. Lajhuna angèn è Saturnus bisa ḍâpa' 1.800 km/h (1.100 mph; 500 m/s), lebbi tèngghi ḍâri lajhuna angèn è Jupiter, tapè ta' lebbi tèngghi lajhuna angèn è Nèptunus.

Saturnus èkennal kalabân sistem sello'na sè laèn bân sè laèn, sè sabâgiyân bânnya' aèssè partikel-partikel ès kalabân sakonnè' rè-karèna bâto bân beddhi. Palèng enten èkaonèngè bâḍâ 82 satelit sè ngorbit Saturnus,^[2] 53 èantarana ampon aghâdhuwi asma prenata; jumbla panèka ta' tamaso' atosan satelit alami minor è sistem sello'na. Titan, satelit alami palèng rajâ è Saturnus bân satelit alami palèng rajâ kapèng ḍuwâ' è Tata Surya, aghâdhuwi ḍiamèter lebbi rajâ ḍâri Mèrkurius, tapè massa Titan lebbi kènè' ètèmbhâng massa Mèrkurius. Titan jhughân tong-sèttongnga satelit alami è Tata Surya sè aghâdhuwi atmosfèr tebbel.

Ciri Fisik

Saturnus èsebbhut raksasa gas karana panyoson utamana hidrogèn bân hèlium. Maskè ta' aghâdhuwi lapèsan lowar sè ghâli, Saturnus èra-kèra aghâdhuwi lapèsan palèng ḍâlem sè ghâli. Bentu' Saturnus aropa sferoid pepat, ebbal sè bentu'na èpencèt rata è salanjhâng sombhu ḍâri kutub ka kutub saèngghâ bâḍâ tonjolan è sakètar khatulistiwa. Bentu' akantha panèka muncul sabâb rotasi Saturnus, sè nyebbâbaghi radius khatulistiwa 60.268 km para' 10% lebbi rajâ ḍâri radius 54.364 km ḍâri kutub ka kutub. Planèt raksasa laènna, Jupiter, Uranus, bân Nèptunus jhughân aghâdhuwi bentu' akadhi panèka, tapè ta' talèbât pepat akadhi Saturnus. Acampona antara lajhu rotasi kalabân tonjolan è sakètar biḍâng khatulistiwa Saturnus nyebbâbaghi gravitasi permuka'an 8,96 m/s² è khâtulistiwa 74% lebbi tèngghi ḍâri gravitasi permuka'an è kutub bân lebbi mabâ ḍâri gravitasi permuka'an Bhumè. Tapè, lajhu leppas Saturnus para' ḍâpa'a 36 km/s, jhâu lebbi tèngghi ḍâri lajhu leppas Bhumè.^[3]

Sosonan ḍâlem

Maskè sabâgiyân bânnya' matèri panyosonna aropa'aghi hidrogèn bân hèlium, massa Saturnus ta' bâḍâ è fase gas karana hidrogèn bhâkal dhâddhi kaḍuḍu non-idèal bâkto massa jenissa bâḍâ è attas 0,01 g/cm³; hal akadhi panèka bisa tercapai è radius sè aèsse 99,99% massa Saturnus. Karana suhu, tekkanan, bân kaghâliyan Saturnus bhâkal ros-terrossan nai' sampè' ka lapèsan palèng ḍâlem, hidrogèn bhâkal aobâ dhâddhi logam è lapèsan-lapèsan sè lebbi ḍâlem.

Saturnus aghâdhuwi sosonan ḍâlem sè mèbis kalabân Jupiter, sè asoson ḍâri lapèsan palèng ḍâlem ato-bâto kènè' sè èkalèng-lèngè sareng hidrogèn bân hèlium bân kandungan volatil ḍâlen jumbla kènè'. Lapèsan palèng ḍâlem Saturnus aghâdhuwi èssè sè mèbis kalabân èssèna lapèsan palèng ḍâlemma Bhumè, tapè Saturnus aghâdhuwi massa jenis lebbi rajâ. Pangujian potènsial gravitasi Saturnus kalabân aghuna'aghi moḍèl fisik intèriorra ampon mungkin tacèptana pembâtessan massa inti Saturnus. È taon 2004, ilmuwan ra-ngèra'aghi jhâ' massa inti Saturnus ra-kèra 9-22 kalè massa Bhumè, paḍân bân ḍiamèterra sè rajâna sakètar 25.000 km.^[4] Inti planèt panèka èlèng-lèngè lapèsan hidrogèn mètalik caèr sè tebbel, ètoro'è bân lapèsan caèr molekul hidrogèn jenuh hèlium sè kalabân laonan aobâ dhâddhi gas manabi sajân tèngghi. Lapèsan palèng lowarra aghâdhuwi katebbellan 1.000 km bân aèssè gas.^[5]

Sombher

↑ Brainerd, Jerome James. (24 Nopèmber 2004). Characteristics of Saturn. The Astrophysics Spectator . Arsip. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025.
↑ Rincon, Paul. (7-10-2019). Saturn overtakes Jupiter as planet with most moons. BBC News. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025
↑ Gregersen, Erik, ed. (2010). Outer Solar System: Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune, and the Dwarf Planets. The Rosen Publishing Group. p. 119. ISBN 978-1615300143.
↑ Saturn. BBC. Arsip. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025
↑ Structure of Saturn's Interior. Windows to the Universe. Arsip. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025

[1] Brainerd, Jerome James. (24 Nopèmber 2004). Characteristics of Saturn. The Astrophysics Spectator . Arsip. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025.

[2] Rincon, Paul. (7-10-2019). Saturn overtakes Jupiter as planet with most moons. BBC News. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025

[3] Gregersen, Erik, ed. (2010). Outer Solar System: Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune, and the Dwarf Planets. The Rosen Publishing Group. p. 119. ISBN 978-1615300143.

[4] Saturn. BBC. Arsip. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025

[5] Structure of Saturn's Interior. Windows to the Universe. Arsip. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]