Прејди на содржината

Главна страница

Од Википедија — слободната енциклопедија

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 152.419 статии на македонски јазик
Избрана статија за оваа седмица
Јупитеровата месечина Ија, сликана од леталото „Галилео“, 1999 г.
Јупитеровата месечина Ија, сликана од леталото „Галилео“, 1999 г.

Ија — внатрешната и третата најголемата од четирите Галилееви месечини на планетата Јупитер. Малку поголема од Месечината, Ија е четврта по големина месечина во Сончевиот Систем, има најголема густина од која било месечина и има најмала количина на вода (по атомски сооднос) од кој било познат астрономски објект во Сончевиот Систем. Ија била откриена во 1610 година од Галилео Галилеј и своето име ја добила по митолошкиот лик Ија, свештеничка на Хера која станала една од љубовниците на Зевс.

Со повеќе од 400 активни вулкани, Ија е геолошки најактивниот објект во Сончевиот Систем. Оваа екстремна геолошка активност е резултат на плимното загревање од триењето што се создава во внатрешноста на Ија додека се влече помеѓу Јупитер и другите галилееви месечини - Европа, Ганимед и Калиста. Неколку вулкани произведуваат облаци од сулфур и сулфур диоксид кои се искачуваат до 500 км над површината. Површината на Ија е исто така испреплетена со повеќе од 100 планини кои се подигнати со голема компресија во основата на силикатната кора на Ија. Некои од овие врвови се повисоки од Монт Еверест, највисоката точка на површината на Земјата. За разлика од повеќето месечини во надворешниот Сончев Систем, кои главно се состојат од воден мраз, Ија е првенствено составена од силикатни карпи кои опкружуваат стопено јадро од железо или железен сулфид. Поголемиот дел од површината на Ија е составен од обемни рамнини со ладен слој од сулфур и сулфур диоксид.

Вулканизмот на Ија е одговорен за многу од неговите уникатни одлики. Неговите вулкански облаци и лавински текови предизвикуваат големи површински промени и ја бојат површината во различни суптилни нијанси на жолта, црвена, бела, црна и зелена, најмногу поради алотропите и соединенијата на сулфур. Бројни обемни текови на лава, неколку повеќе од 500 километри во должина, ја означуваат површината. Материјалите произведени од овој вулканизам ја сочинуваат тенката, нерамна атмосфера на Ија и обемната магнетосфера на Јупитер. Вулканското исфрлање на Ија, исто така, произведува голем плазма тор околу Јупитер. (Дознајте повеќе...)


Слика на денот

Трубач на меѓународниот фестивал „Диксиленд“ во Дрезден, Германија.
Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

Книга напишана на белоруска арабица
Книга напишана на белоруска арабица
На денешен ден…

Денес е 14 мај 2025 г.

Настани:

1643  Четиригодишниот Луј XIV станува крал на Франција по смртта на татко му, Луј XIII. Мајка му Ана Австриска станува регент до неговото полнолетство.
1948  Прогласена е независната држава Израел. Арапските соседи веднаш ја напаѓаат, со што започнува Војната за независност.
1955  Седум комунистички земји и СССР потпишуваат договор за меѓусебна одбрана познат како Варшавски договор.
1999  Во текот на бомбардирањето на СР Југославија, авиони на НАТО погодија колона со бегалци на Косово. Загинаа 87 лица.
2017  Емануел Макрон станува претседател на Франција, победувајќи ја Марин Ле Пен на изборите една недела пред тоа.

Родени:

1727  Томас Гејнсборо — англиски сликар.
1771  Роберт Овен — англиски социјалист, еден од најпознатите претставници на утопискиот социјализам.
1919  Аврам Садикарио — македонски поет.
1924  Јосип Ваништа — хрватски сликар.
1935  Руди Шелиго — словенечки писател и политичар.
1943  Џек Брус — шкотски рок-музичар, член на групата Крим (The Cream).
1946  Клодија Голдин — американска економистка, добитничка на Нобеловата награда во 2023 година.
1952  Дејвид Брн — американски рок-музичар, член на групата Токинг хедс (Talking Heads).
1964  Росен Плевнелиев — бугарски стопанственик и политичар.
1969  Кејт Бланчет — австралиска филмска глумица.
1974  Матео Тосато — италијански велосипедист.
1980  Здењек Григера — чешки фудбалер.
1981  Димитар Мираковски — македонски кошаркар.
1984  Марк Закерберг — основач на Facebook.
1984  Ларс Петер Нордхауг — норвешки велосипедист.
1985  Михаил Николаевич Кузнецов — руски слалом-кајакар.
1994  Маркињос— бразилски фудбалер.
1994  Денис Прат — белгиски фудбалер.
1997  Рубен Дијаш — португалски фудбалер.
1997  Штефан Пош — австриски фудбалер.
1998  Арон Ремсдејл — англиски фудбалски голман.

Починале:

649  Теодор I — римски папа.
964  Јован XII — римски папа.
1493  Нанина де Медичи — ќерка на Пјеро ди Козимо де Медичи.
1610  Анри IVкрал на Франција.
1643  Луј XIIIкрал на Франција.
1912  Аугуст Стриндберг — шведски драмски писател (р. 1849)
1940  Ема Голдман — анархистка.
1991  Аладар Геревич — унгарски мечувалец.
1987  Рита Хејворт — американска глумица (р. 1918).
1998  Френк Синатра — американски пејач и глумец (р. 1915)
2015  Би Би Кинг — американски блуз-гитарист.
2018  Том Вулф — американски писател.
2001  Марио Болоњини — италијански режисер.
Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Други области
  • Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
  • Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
  • На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.
Братски проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

Ризница
Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
Викивести
Вести со права за слободна употреба
Викиречник
Речник и лексикон
Викицитат
Збирка на цитати
Викикниги
Учебници и прирачници со права за слободна употреба
Викиизвор
Библиотека на дела со права за слободна употреба
Викивидови
Именик на видови
Викиуниверзитет
Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
Мета-вики
Усогласување на проектот „Викимедија“
Википодатоци
База на слободни знаења
Википатување
Отворен туристички водич