Łodziowiec metaliczny
| Scaphidema metallicum | |||
| (Fabricius, 1792) | |||
.png)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
łodziowiec metaliczny | ||
| Synonimy | |||
| |||
Łodziowiec metaliczny[1] (Scaphidema metallicum) – gatunek chrząszcza z rodziny czarnuchowatych i podrodziny Diaperinae. Zamieszkuje Europę, Zakaukazie i Syberię. Saproksyliczny grzybożerca związany ze starymi drzewami liściastymi.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1792 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Mycetophagus metallicus[2][3]. Jako miejsce typowe wskazał Halle w Saksonii[2]. W 1798 roku Fabricius opisał z kolei Scaphidium bicolor[4][3], jako miejsce typowe wskazując Europę[4]. W 1849 roku Ludwig Redtenbacher ten drugi takson umieścił jako jedyny w nowym rodzaju Scaphidema, w związku z czym stanowi on dlań typ nomenklatoryczny[5]. Współcześnie jest on traktowany w randze podgatunku, Scaphidema metallicum bicolor, w obrębie S. metallicum[6][3], a nawet degradowany do rangi odmiany omawianego gatunku[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o łódkowatym[8] – jajowatym w zarysie i silnie wysklepionym ciele długości od 4 do 5,5 mm[6]. U podgatunku nominatywnego ubarwienie jest metalicznie kawowoczarne do kasztanowego[8][6] z jaśniejszymi odnóżami i przodem głowy[8]. U S. m. bicolor głowa, przedplecze i pokrywy są czerwone[6].
Głowa jest niewielka, wąska, wyraźnie punktowana[8], o zaokrąglonej przedniej krawędzi[6], krótkim nadustku i na przedzie wykrojonych występami policzków oczami[8]. Stosunkowo krótkie, porośnięte złotożółtymi szczecinkami czułki mają człon drugi najkrótszy, a człon ostatni najdłuższy i w zarysie jajowaty[6].
Przedplecze jest trapezowate, najszersze w tyle[8] i stamtąd równomiernie ku głowie się zwężające, o przedniej krawędzi wyraźnie wykrojonej, przednich kątach ostrych[6], bocznych krawędziach obrzeżonych listewkami[8], tylnych kątach rozwartych i zaostrzonych[6], a tylnej krawędzi nieobrzeżonej[8] i zaokrąglonej[6]. Punktowanie jego powierzchni jest rzadsze i większe niż na głowie[8]. Duża[6], szeroka tarczka ma trójkątny kształt[8] z zaokrąglonymi wierzchołkami. Pokrywy są szeroko-owalne[6], o małych kątach barkowych, lekko nabrzmiałych brzegach bocznych[8], wyraźnie i dość drobno punktowanych rzędach[8][6] oraz płaskich międzyrzędach[8] z punktami mniejszymi niż w rzędach[6], mocniejszymi i gęściej rozmieszczonymi na międzyrzędach przyszwowych niż na bocznych[8]. Odnóża są chude[6] i mają porośnięte bardzo drobnymi szczecinkami golenie oraz stosunkowo długie stopy, w przypadku tylnej pary o członie pierwszym tak długim jak ostatni[8].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]
Owad cieniolubny[8][9], zasiedlający lasy liściaste i mieszane oraz stare parki i ogrody. Jest gatunkiem saproksylicznym. Mykofagiczne[1] larwy przechodzą rozwój w miękkim, przegrzybiałym drewnie i pod zmurszałą korą starych drzew liściastych. Osobniki dorosłe również związane są z drzewami liściastymi; bytują w murszejącym i przegrzybiałym drewnie, w próchnowiskach, pod przegrzybiałą korą powalonych pni, leżących gałęziach, pod mchami porastającymi podstawę drzew, pod opadłymi liśćmi[8][9][6] oraz w owocnikach żagwiaków łuskowatych[6]. Cykl życiowy zamyka się w ciągu jednego roku. Przepoczwarczenie najczęściej następuje w sierpniu. Owady dorosłe nowego pokolenia opuszczają komory poczwarkowe zwykle w sierpniu lub wrześniu i udają się na poszukiwanie miejsc do zimowania[8][9]. Aktywne postacie dorosłe obserwuje się od wiosny do jesieni[1].
Owad palearktyczny o eurosyberyjskim typie rozmieszczenia[8][9]. Podgatunek nominatywny w Europie znany jest z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry oraz europejskiej części Rosji (na północ po Karelię[9]), a w Azji z Armenii i syberyjskiej części Rosji[3][6], na wschód docierając do okolic Tomska[8][9]. W Polsce rozprzestrzeniony jest w całym kraju i miejscami liczny[8]. Podgatunek S. m. bicolor podawany jest z Czech, Słowacji, Węgier i Ukrainy[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Scaphidema metallica – Łodziowiec metaliczny. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2025-03-21].
- ↑ a b Johan Christian Fabricius: Entomologia systematica emendata et aucta. Secundum classes, ordines, genera, species adjectis synomimis, locis, observationibus, descriptionibus. Tom. I. Pars II. Hafnia: C.G. Proft, 1792, s. 499. [dostęp 2025-03-22].
- ↑ a b c d I. Löbl, A. Smetana: Catalogue of Palearctic Coleoptera. Vol. 5: Tenebrionoidea. Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2008, s. 318. ISBN 87-88757-84-6.
- ↑ a b Johan Christian Fabricius: Entomologia systematica emendata et aucta. Supplementum. Hafniae: Proft et Storch, 1798, s. 179. [dostęp 2025-03-22].
- ↑ Ludwig Redtenbacher: Redtenbacher, L. 1847–1849. Fauna Austriaca. Die Käfer. Nach der analytischen Methode. Wien: Carl Gerold, 1849, s. 591. DOI: 10.5962/bhl.title.37851. [dostęp 2025-03-21].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Vladimir Novák: Beetles of the family Tenebrionidae of Central Europe. Praga: Academia, 2014, s. 378-379, seria: Zoological Keys.
- ↑ species Scaphidema metallicum (Fabricius, 1792). [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2025-03-22].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 91 Czarnuchowate – Tenebrionidae, Boridae. Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1991, s. 86.
- ↑ a b c d e f B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. „Katalog Fauny Polski”. 23 (14), 1987.