Przejdź do zawartości

Jerzy Gattaws

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Jerzy Gattaws
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Jerzy Edward Gattaws

Data i miejsce urodzenia

28 lutego 1880
Warszawa

Data śmierci

po 1934

Stanowisko

komendant Straży Marszłkowskiej

Pracodawca

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Zwycięstwa (międzyaliancki) Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzy Edward Gattaws (ur. 28 lutego 1880 w Warszawie, zm. po 1934) – polski urzędnik, komendant Straży Marszałkowskiej, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 28 lutego 1880 w Warszawie, ówczesnej stolicy Królestwa Polskiego, w rodzinie Antoniego, woźnego Uniwersytetu Warszawskiego i Elżbiety z Schönbergów[1][2][a]. Uczęszczał do VI Męskiego Gimnazjum przy ul. Krakowskie Przedmieście 36[1][3]. Po ukończeniu szóstej klasy wystąpił z gimnazjum[1][b]. W 1897 rozpoczął pracę w charakterze urzędnika, początkowo w telegrafie, później w Warszawskim Towarzystwie Ubezpieczeń od Ognia, a następnie w Gazowni Warszawskiej[1][c]. W 1910 był członkiem zwyczajnym Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych[6].

W 1914, po wybuchu I wojny światowej, wstąpił do społeczno-politycznej organizacji Ziemsojuz(inne języki), której celem było niesienie pomocy chorym i rannym żołnierzom armii rosyjskiej[d]. Pełnił służbę na stanowisku komendanta, w randze tytularnego radcy(inne języki), 6 czołówki litera „C” Wszechrosyjskiego Związku Ziemstw (ros. 6 передовой отряд В.З.С. литер Ц), przydzielonej do 10, a następnie 1 Armii[7].

Po rewolucji lutowej 1917 włączył się w prace nad organizacją Związku Wojskowych Polaków wśród żołnierzy oddziałów Frontu Rumuńskiego[1][8]. Został wybrany prezesem ZWP w rosyjskiej 2 Dywizji Piechoty[8]. W styczniu 1918 przyprowadził czołówkę sanitarną do II Korpusu Polskiego w Rosji „absolutnie z całym personelem żywym i martwym inwentarzem”[8]. Po przemianowaniu czołówki na korpuśną kolumnę sanitarną został wyznaczony na jej dowódcę[8][9]. „Z powodu braku gotówki w kasie korpusu utrzymuje kolumnę ze swoich własnych funduszy aż do 1 maja, nie otrzymując zupełnie żadnych pieniędzy z kasy korpusu, ani żadnych produktów z intendentury korpusu”[8]. Wyróżnił się 11 maja 1918 w bitwie pod Kaniowem. 13 października 1921 były szef sztabu II Korpusu Polskiego, pułkownik Michał Żymierski sporządził wniosek na odznaczenie Jerzego Gattawsa orderem „Virtuti Militari”, w którym napisał między innymi:

11 maja 1918 podczas bitwy z Niemcami pod Kaniowem, we wsi Jemczycha, pod kulami, osobiście kieruje akcją ratowania rannych, przy czym żadem nasz ranny nie został zostawiony na polu bitwy. Po bitwie, nie zważając na niebezpieczeństwo, przewozi w przebraniu dowódcę korpusu generała Józefa Hallera i ułatwia mu ucieczkę z niewoli niemieckiej. Następnie zostaje wzięty przez Niemców do niewoli[8].

Był więziony w obozie w Güstrow, a następnie w Breesen[1]. We wrześniu został przeniesiony do twierdzy brzeskiej i osadzony w forcie Berga[8]. 13 listopada 1918, po uwolnieniu z niewoli, wrócił do Warszawy[1].

19 lutego 1919 został powołany do czynnej służby w Wojsku Polskim, w charakterze urzędnika wojskowego VII rangi, i wyznaczony członkiem Komisji dla sporządzenia list ewidencyjnych II Korpusu Polskiego oraz zestawienia i oszacowania majątku Korpusu, zabranego przez wojska niemieckie przy rozbrajaniu Korpusu[10]. 15 listopada 1919, na własną prośbę, został zwolniony z Wojska Polskiego[11][e]. Od 30 listopada 1920 do 16 lipca 1921 pełnił służbę w Dowództwie Wojska Litwy Środkowej na stanowisku zastępcy szefa wydziału gospodarczego[1]. 1 sierpnia 1931 został komendantem Straży Marszałkowskiej Sejmu RP[1][12][f]. 15 czerwca 1934 ustąpił ze stanowiska komendanta straży sejmowej i został mianowany kierownikiem intendentury centralnej Magistratu warszawskiego[13][14]. Społecznie pełnił funkcję prezesa oddziału warszawskiego Legii Inwalidów Wojsk Polskich[1]. Mieszkał w Warszawie przy ul. Wrońskiego 15 m. 3[2][1]. Był kawalerem[1].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

12 czerwca 1935 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia „z powodu braku pracy niepodległościowej”[2].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W opinii ppłk. Jana Klima ojciec Jerzego Gatawsa „służył przy Uniwersytecie za czasów Apuchtonowskich, ciesząc się opinią wiernego sługi policyjnego w murach Uniwersytetu”[3]. W publikacji „Adresy Warszawy na rok 1908” wymieniony został intendent gmachów UW Ans Gattaws syn Ansa[4].
  2. ↑ Według ppłk. Klima, ucznia tego samego gimnazjum, Gattaws „kształcił się na koszt rządu, ale wskutek lenistwa został zwolnionym ze świadectwem ukończenia 4-ch klas”[3].
  3. ↑ Pppłk Klim pisał: „widywałem Gattawsa w czapce pocztowca i o ile wiem pełnił on obowiązki pisarza z wolnego najmu (dietariusz). Po niejakim czasie Gattaws przenosi się na służbę do Rządowych Ubezpieczeń od Ognia (ul. Wiejska, róg Pięknej). Tutaj zaczyna robić karierę, zdobywając sobie zaufanie zwierzchników drogą denuncjacji i prowokacji, a będąc zdemaskowanym przez kolegów – Polaków, występuje otwarcie przeciwko wprowadzeniu języka polskiego w urzędowaniu na równi z rosyjskim (...). W końcu dzięki protekcji dostaje się do Kancelarii Generała Gubernatora, w dziale policyjnym, pozostaje tam na służbie jako dietariusz – pisarz, aż do wybuchu wojny”[3]. Opinia ppłk. Klima koresponduje z treścią artykułu opublikowanego 26 listopada 1905 na łamach „Kurjera Porannego”, w którym Jerzy Gattaws został przedstawiony jako ten pracownik Ubezbieczalni, który złamał solidarność z urzędnikami – Polakami, wydalonymi z pracy za podjętą akcję wcelu unarodowienia i uspołecznienia instytucji i pierwszy wrócił do pracy[5] (zob. rewolucja 1905 roku w Królestwie Polskim). Podobnie denuncjacje złożone w maju 1922 przez ówczesnego kapitana Kazimierza Galińskiego, rotmistrza Stanisława Roberta Bogusławskiego, inż. Stefana Antosiewicza, inż. Śmiałowskiego i Waleriana Koreywo, przy czym postawa wymienionych (poza Walerianem Koreywo) względem osoby Jerzego Gattawsa była dwuznaczna co stwierdziła komisja pod przewodnictwem pułkownika Szt. Gen. Stanisława Dowoyno-Sołłohuba. Na przykład kapitan Galiński zabiegał u Jerzego Gattawsa o umieszczenie jego brata Stanisława, porucznika 76 pułku piechoty, na liście żołnierzy zakwalifikowanych do odznaczenia Orderem Virtuti Militari[3].
  4. ↑ Jerzy Gattaws podał, że od sierpnia 1914 do grudnia 1917 pełnił służbę w armii rosyjskiej, nie precyzując, że nie był żołnierzem[1]. Natomiast ppłk Klim napisał: „w czasie wojny, po ewakuacji Warszawy przez władze rosyjskie, Gattaws zjawia się jako urzędnik nieetatowy «Ziemsojuz» – «Związek Miast»”[3].
  5. ↑ Oficjalnej wersji „zwolnienia na własną prośbę” przeczą wyjaśnienia ppłk. Klima, który oświadczył, że jako szef Oddziału Przyjęć Oficerów do Armii Polskiej „zakwestionowałem przyjęcie Gattawsa do Armii Polskiej, a później, po zjawieniu się delegacji państwowych urzędników – Polaków, zmuszony byłem wszcząć kroki w celu zwolnienia go z Armii. Gattaws został zwolniony, a akta jego sprawy (...) doręczyłem własnoręcznie płk. Platowskiemu”[3].
  6. ↑ Według Roberta Warchoła Jerzy Gattaws pełnił funkcję prowizorycznego komendanta Straży Marszałkowskiej co najmniej od 10 kwietnia 1931[13].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Gattaws Jerzy Edward. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.75-7031 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-04-05].
  2. ↑ a b c Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-04-05].
  3. ↑ a b c d e f g List ppłk. Jana Klima do Kapituły Krzyża „Virtuti Militari” z 21 września 1922. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.81-7706, s. 20, 22 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-04-06].
  4. ↑ Adresy Warszawy na rok 1908. Warszawa: 1909, s. 82.
  5. ↑ Ubezpieczenia rządowe. „Kurjer Poranny”. 312, s. 2, 1905-11-26. Warszawa. .
  6. ↑ Lista 1911 ↓, s. 11.
  7. ↑ a b c Памяти героев Великой войны 1914–1918 : Гаттавс Георгий. Управление Министерства обороны Российской Федерации по увековечению памяти погибших при защите Отечества. [dostęp 2025-04-07]. (ros.).
  8. ↑ a b c d e f g Gattaws Jerzy Edward. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.81-7706 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-04-05].
  9. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 24 grudnia 1921, s. 1669.
  10. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 24 z 4 marca 1919, poz. 776.
  11. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 97 z 27 grudnia 1919, poz. 4074.
  12. ↑ Księga Adresowa Miasta Krakowa i województwa krakowskiego 1932. Kraków: Małopolska Ajencja Reklamy, 1932, s. 20.
  13. ↑ a b Warchoł 1992 ↓, s. 52.
  14. ↑ Zmiana w straży sejmowej. Płk Gattaws w Magistracie. „Express Kaliski”. 184, s. 2, 1934-07-05. Kalisz. 
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 26 czerwca 1922, s. 468.
  16. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-04-05].
  17. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-04-05].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Gattaws&oldid=76517554”