آرسينڪ

آرسينڪ
آرسينڪ 33Ar
	Arsenic
علامت	Ar
ايٽمي انگ (Z)	33
ايٽمي وزن (A)	74.921
گروپ	15
سيريز	4
بلاڪ	p-block
اليڪٽران جي ترتيب	Ar + 3d10 4s2 4p3
اليڪٽران في شيل	5,8,18,2
ايٽمي ريڊيس	119 پيڪو ميٽر
آئيونائزيشن انرجي (ڪلو جول في مول)	پهريون:947.0; ٻيون:1798; ٽيون:2735
آڪسائيڊيشن نمبر	−3,+3,+5−2,−1,0-,+1,+2,+4
گھاٽائي (STP تي)	5.782 گرام في ڪعبي سينٽي ميٽر
حالت (STP تي)	سالڊ
وجود	شروع کان
Government طبيعي خاصيتون
• Type	غير ڌات
• اُبلڻ جو نقطو	27.104°K (-248.59°C)
• پگھلڻ جو نقطو	24.56°K (-248.59°C)
• پگھرائڻ لاء حرارت	24.44 ڪلو جول في مول
• ٻاڦ جي حرارت	34.76 ڪلو جول في مول
• مولر گرميء گنجائش	24.64 جول في مول.ڪيلون

آرسينڪ یا سنکيو (انگريزي: Arsenic؛ عربي: زرنيخ) ھڪ ڪیمیائي عنصر آهي جنھن جي نشاني "As" ۽ ايٽمي نمبر 33 آهي. اهو هڪ ميٽيلائيڊ آهي ۽ پنڪٽوجن مان هڪ آهي، تنهن ڪري ان جي ڪيتريون ئي خاصيتون گروپ 15 جي پاڙيسري ميمبرن، فاسفورس ۽ اينٽيموني سان ملڻ ٿيون. عام طور تي، آرسينڪ هڪ زهر طور مشهور آهي. اهو قدرتي طور تي ڪيترن ئي معدنيات، عام طور تي گندرف ۽ ڌاتن سان گڏ، پر هڪ خالص عنصري ڪرسٽل جي طور تي پڻ ملي ٿو. ان ۾ مختلف شڪل (Allotrope) آهن، پر صرف سائي رنگ جو شڪل، جنهن ۾ ڌاتوئي ظاهر ٿئي ٿو، صنعت لاءِ اهم آهي.

آرسينڪ جو بنيادي استعمال شيھي (Lead) جي مصرعن ۾ آهي (مثال طور، ڪار جي بيٽرين ۽ گولا بارود ۾). آرسينڪ سيمي ڪنڊڪٽر اليڪٽرانڪ ڊوائيسز ۾ هڪ عام اين-قسم (n-type) جو ڊوپنٽ پڻ آهي ۽ III-V مرڪب سيمي ڪنڊڪٽر گيليم آرسينائيڊ جو هڪ جزو آهي. آرسينڪ ۽ ان جا مرڪب، خاص طور تي ٽرائي آڪسائيڊ، جراثيم ڪش، ڪاٺ جي شين جي حفاظت، جڙي ٻوٽين ۽ جيوت جي ختم ڪرڻ ۾ استعمال ٿيندا آهن ۽ هن ڪارڻ آرسينڪ ۽ ان جي مرڪبن جو استعمال مسلسل زهر جي وڌندڙ سڃاڻپ سان گهٽجي رهيو آهي.^[1]

آرسينڪ قديم زماني کان وٺي انسانن لاءِ زهر طور سڃاتو وڃي ٿو.^[2] جڏهن ته، بيڪٽيريا جون ڪجھ اي جنسون آرسينڪ جي مرڪبن کي ساهه جي ميٽابولائٽس طور استعمال ڪرڻ جي قابل آهن. جڏهن ته، انسانن ۽ ٻين ملٽي سيلولر جيو لاء، آرسينڪ جي ضرورت کان وڌيڪ موجودگي زهر جو سبب بڻجي ٿي. زميني پاڻي جي آرسينڪ آلودگي هڪ مسئلو آهي جيڪو دنيا جي لکين ماڻهن کي متاثر ڪري ٿو.

آمريڪا جي ماحولياتي تحفظ واري ايجنسي جو چوڻ آهي ته آرسينڪ جون سڀئي شڪلون انساني صحت لاءِ هڪ سنگين خطرو آهن.^[3] آمريڪا جي زهريلي مادن ۽ هنن جي بيمارين جي رجسٽري ايجنسي سپر فنڊ سائيٽن تي خطرناڪ مادن جي 2001ع جي ترجيحي فهرست ۾ آرسينڪ کي نمبر 1 قرار ڏنو آهي.^[4] آرسينڪ کي گروپ-اي (Group-A) ڪارڪينوجين طور درجه بندي ڪيو ويو آهي.^[5]

خاصيتون

آرسينڪ جا مرڪب

وقوع ۽ پيداوار

تاريخ

اپليڪيشن

حياتياتي ڪردار

ماحولياتي مسئلا

زهر ۽ احتياط

پڻ ڏسو

ٻاهريان ڳنڍڻا

وڪيميڊيا العام ۾ آرسينڪ سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو.

arsenic جي لغوي معنائن جي لاءِ وڪي لغت ۾ ڏسو

WHO fact sheet on arsenic
Arsenic Cancer Causing Substances, U.S. National Cancer Institute.
CTD's Arsenic page and CTD's Arsenicals page from the Comparative Toxicogenomics Database
Contaminant Focus: Arsenic آرڪائيو ڪيا ويا 1 September 2009 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. by the EPA.
Environmental Health Criteria for Arsenic and Arsenic Compounds, 2001 by the WHO.
National Institute for Occupational Safety and Health – Arsenic Page

حوالا

↑ سانچو:Ullmann
↑ "Arsenic: A murderous history". Dartmouth University.
↑ Dibyendu, Sarkar; Datta, Rupali. Biogeochemistry of arsenic in contaminated soils of Superfund sites (Report). United States Environmental Protection Agency. حاصل ڪيل 25 February 2018.
↑ Carelton, James. Biogeochemistry of arsenic in contaminated soils of Superfund sites (Final Report). United States Environmental Protection Agency. وقت 28 July 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 25 February 2018. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ Dibyendu, Sarkar; Datta, Rupali. Biogeochemistry of arsenic in contaminated soils of Superfund sites (Report). United States Environmental Protection Agency. حاصل ڪيل 25 February 2018.

[Ullmann2-1] سانچو:Ullmann

[2] "Arsenic: A murderous history". Dartmouth University.

[EPA12-3] Dibyendu, Sarkar; Datta, Rupali. Biogeochemistry of arsenic in contaminated soils of Superfund sites (Report). United States Environmental Protection Agency. حاصل ڪيل 25 February 2018.

[4] Carelton, James. Biogeochemistry of arsenic in contaminated soils of Superfund sites (Final Report). United States Environmental Protection Agency. وقت 28 July 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 25 February 2018. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[EPA13-5] Dibyendu, Sarkar; Datta, Rupali. Biogeochemistry of arsenic in contaminated soils of Superfund sites (Report). United States Environmental Protection Agency. حاصل ڪيل 25 February 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]